Platón

A diferenza dos sofistas, para quen a sociedade era o resultado dunha convención ou pacto entre os individuos, para Platón a sociedade é o medio de vida "natural" do ser humano. Se atendemos ás características da vida humana, en efecto, poderemos observar que o ser humano non é autosuficiente, nin no que fai á produción de bens materiais necesarios para a súa supervivencia, nin no que fai aos aspectos morais e espirituais que fan da vida do ser humano algo propiamente humano. As tendencias que inclinan ao ser humano ao amor, á amizade, á convivencia en xeral, son tendencias naturais, polo que non tería sentido pensar que o medio, necesariamente social, no que se desenvolven, fora algo non-natural. Esta teoría da "sociabilidade natural" do ser humano será mantida posteriormente tamén por Aristóteles.

A vida social dos humanos

Polo demais, forma parte das conviccións sociais, firmemente asentadas na época, a idea de que a vida do ser humano identifícase, dalgún xeito, coa súa vida social. O predominio da cidade-estado como forma de organización da vida social en Grecia fortalecía o predominio da vida comunal, ata o punto de que dificilmente se podería concibir a vida do ser humano manténdose allea ao Estado; non obstante, esa tendencia debía ser compatíbel co individualismo que tamén se manifesta na vida e nas tradicións culturais gregas. De aí as similitudes que estabelecerá Platón na República entre a moral individual e a moral colectiva, ou entre o goberno dos bens individuais e o goberno dos bens colectivos, que lle permitirá comparar a natureza do ser humano coa natureza do Estado co fin de avanzar nas súas investigacións. Ademais, vimos que para Platón tiña que existir o Ben en si (a Idea de Ben), polo que dificilmente a referencia do bo comportamento do individuo pode ser distinta da do bo comportamento do Estado. Ten que existir un único modelo de comportamento moral. E ese modelo ha de ter un carácter absoluto.

A teoría política de Platón

Platón exponnos a súa teoría política, - que será revisada no “Político” e nas “Leis” -, na República, obra pertencente ao seu período de madurez. A República é unha obra que ten por obxecto de discusión determinar en que consiste a xustiza. Consta de dez libros que podemos agrupar en cinco partes, segundo os temas tratados: a) o libro primeiro no que se expón o tema de que é a xustiza sería unha especie de prólogo, ao que seguirían b) os libros II, III, e IV que terían por obxecto estudar a xustiza na cidade ideal, c) cuxas formas de organización, de goberno, características das súas clases sociais, etcétera, estabeleceranse nos libros V , VI e VII; d) estudando posteriormente os males que arrastran ás cidades cara á ruína, á inxustiza, nos libros VIII e IX; e) terminando a obra coa condena da poesía e daquelas formas de arte que non mostran unha mala imaxe das cousas sensíbeis, así como cunha reflexión sobre o destino final da alma. Por suposto que, no curso das sucesivas discusións, serán tratados na República outros temas de non menor importancia na obra de Platón, como xa vimos anteriormente (teoría das Ideas, antropoloxía, teoría do coñecemento...)

O tema, - que é a xustiza -, exponse, pois, no libro primeiro, ofrecéndose diversas solucións, segundo a opinión dos ser humanos considerados bos, a dos sofistas, etc., encargándose Sócrates, como é habitual nos diálogos platónicos, de demostrar as insuficiencias das definicións de xustiza aportadas. Suscítase entón a necesidade de atopar un método que permita chegar a esa definición dun modo máis preciso.

Sócrates recalca a necesidade de que a virtude, neste caso a xustiza, sexa común ao ser humano e á cidade; poderiamos buscala polo tanto nun e noutra; pero dada a maior magnitude da cidade deberá estar a xustiza inscrita nela con caracteres máis grosos que no individuo e, polo tanto, máis fáciles de atopar. Pero como non hai ningunha cidade coñecida da que realmente poidamos dicir que é xusta, Sócrates propón a creación dunha cidade ideal: sendo unha sociedade perfecta non poderá carecer de ningunha perfección e deberemos atopar nela a xustiza.