Locke

Realiza unha análise das consideracións de Locke sobre a orixe dos nosos coñecementos prestando especial atención á súa estrutura argumentativa.

Ensaio sobre o entendemento humano

Libro II, Capítulo 1. Das ideas en xeral e da súa orixe

§ 1. A idea é o obxecto do pensamento. Posto que todo home é consciente para si mesmo de que pensa, e sendo aquilo no que a súa mente se ocupa, mentres está pensando, as ideas que están alí, non hai dúbida de que os homes teñen na súa mente varias ideas, tales como as expresadas polas palabras brancura, dureza, dozura, pensar, moción, home, elefante, exército, ebriedade e outras. Resulta, entón, que o primeiro que debe descobrirse é como chega a telas. Xa sei que é doutrina recibida que os homes teñen ideas innatas e certos carácteres orixinarios impresos na mente a partir do primeiro momento de seu ser. Semellante opinión foi xa examinada por min con detención, e supoño que canto teño devandito no libro anterior será moito máis facilmente admitido unha vez que mostre de onde pode tomar o entendemento todas as ideas que ten, e por que vías e graos poden penetrar na mente, para o cal invocarei a observación e a experiencia de cada quen.

§ 2. Todas as ideas veñen da sensación ou da reflexión. Supoñamos, entón, que a mente sexa, como dise, un papel en branco, limpo de toda inscrición, sen ningunha idea. Como chega a telas? De onde faise a mente con ese prodixioso cúmulo, que a activa e ilimitada imaxinación do home pintou nela, nunha variedade case infinita? De onde saca todo ese material da razón e do coñecemento? A isto contesto cunha soa palabra: da experiencia; hei alí o fundamento de todo o noso coñecemento, e de alí é de onde en última instancia derívase. As observacións que facemos acerca dos obxectos sensíbeis externos ou acerca das operacións internas da nosa mente, que percibimos, e sobre as cales reflexionamos nós mesmos, é o que fornece ao noso entendemento de todas as materiais do pensar. Esta son as dúas fontes do coñecemento de onde dimanan todas as ideas que temos ou que podamos naturalmente ter.

§ 3. Os obxectos da sensación, un das orixes das ideas. En primeiro lugar, os nosos sentidos, que teñen trato con obxectos sensíbeis particulares, transmiten respectivas e distintas percepcións de cousas á mente, segundo os variados modos nos que eses obxectos nos afectan, e é así como chegamos a posuír esas ideas que temos do amarelo, do branco, da calor, do frío, do brando, de dúroo, de amárgoo, do doce, e de todas aquelas que chamamos calidades sensíbeis. Cando digo que iso é o que os sentidos transmiten á mente, quero dicir que eles transmiten a partir dos obxectos externos á mente o que nela produce aquelas percepcións. A esta gran fonte que orixina o maior número das ideas que temos, posto que dependen totalmente dos nosos sentidos e deles son transmitidas ao entendemento, chámoa sensación.

§ 4. As operacións da nosa mente, a outra orixe das ideas. Pero, en segundo lugar, a outra fonte de onde a experiencia fornece de ideas ao entendemento é a percepción das operacións interiores da nosa propia mente ao estar ocupada nas ideas que ten; as cales operacións, cando o alma reflexiona sobre elas e considéraas, provén ao entendemento doutra serie de ideas que non poderían haberse derivado de cousas externas: tales son as ideas de percepción, de pensar, de dubidar, de crer, de razoar, de coñecer, de querer e de todos as diferentes actividades das nosas propias mentes, das cales, posto que temos delas conciencia e podemos observalas en nós mesmos, recibimos no noso entendemento ideas tan distintas como recibimos dos corpos que afectan aos nosos sentidos. Esta fonte de ideas tena todo home en si mesmo, e aínda que non é un sentido, xa que non ten nada que ver con obxectos externos, con todo parécese moito e pode chamárselle con propiedade sentido interno. Pero, así como á outra peteina sensación, a esta chámoa reflexión, porque as ideas que ofrece son só aquelas que a mente consegue ao reflexionar sobre as súas propias operacións dentro de si mesma. Polo tanto, no que segue deste discurso, quero que se entenda por reflexión esa advertencia que fai a mente das súas propias operacións e dos modos delas, e en razón dos cales chega o entendemento a ter ideas acerca de tales operacións. Estes dous fontes, digo, a saber: as cousas externas materiais, como obxectos de sensación, e as operacións internas da nosa propia mente, como obxectos de reflexión, son, para min, os únicos orixes de onde todas as nosas ideas proceden inicialmente. Aquí emprego o termo “operacións” nun sentido amplo para significar, non tan só as accións da mente respecto ás súas ideas, senón certas paixóns que algunhas veces xorden delas, tales como o satisfacción ou o desasosego que calquera idea poida provocar.

§ 5. Todas as as nosas ideas son ou de únaa ou da outra clase. Paréceme que o entendemento non ten o menor albisque dalgunha idea que non sexa das que recibe dunhas desas dúas orixes. Os obxectos externos provén á mente de ideas de calidades sensíbeis, que son todos eses diferentes percepcións que producen en nós: e a mente fornece ao entendemento con ideas das súas propias operacións. Se facemos unha revisión completa de todas estas ideas e dos seus distintos modos, combinacións e relacións, veremos que conteñen toda a suma das nosas ideas, e que nada temos na mente que non proceda dun deses dous vías. Examine calquera os seus propios pensamentos e fochique a fondo no seu propio entendemento, e que dígame, despois, se todas as ideas orixinais que ten alí non son das que corresponden a obxectos dos seus sentidos, ou a operacións da súa mente, consideradas como obxectos da súa reflexión. Por máis grande ca si imaxine o cúmulo dos coñecementos aloxados alí, verá, se considérao con rigor, que na súa mente non hai máis ideas que as que foron impresas por conduto dun deses dous vías, aínda que, talvez, combinadas e ampliadas polo entendemento cunha variedade infinita, como veremos máis adiante.

J. Locke: "Ensaio sobre o entendemento humano".