A Disertación

A disertación é unha das formas máis habituais de realizar exames en filosofía e adoita asimilarse ao que máis coloquialmente chamamos desenvolvemento dun tema. O tema sobre o que se realiza este exercicio pode ser algún dos máis coñecidos ca se expuxo a filosofía ao longo dos tempos, como a liberdade, por exemplo, ou pode limitarse á explicación de tal ou cal teoría de calquera filósofo, como sería a disertación sobre a teoría do coñecemento en Platón, por exemplo. Cada unha destas opcións ten as súas propias variantes, por suposto; pero nós imos comezar polo que sería a estrutura básica da disertación, que habemos de considerar común aos dous casos citados. (Claro que o común, como veremos a seguir, adoita resultar demasiado xeral e, con frecuencia, demasiado evidente).

A disertación adóitase dividir en tres partes claramente diferenciadas: a introdución, o desenvolvemento propiamente devandito, e a conclusión. Sobre a introdución e o desenvolvemento é válido o que se explicou para o comentario. A introdución ha de ser proporcional á extensión do exercicio, pero partindo sempre do principio da súa necesaria brevidade; o seu obxecto é situar ao lector no terreo adecuado para a mellor comprensión e valoración do que dicimos a seguir. Non hase de anticipar, pois, nada que non sexa estritamente necesario para devandito fin. En virtude de esa relación, é fácil comprender que non poderemos facer unha introdución axeitada sen saber o que imos dicir, polo que a introdución, malia ser o primeiro que vai ser lido polo corrector é, realmente, o último no que nós debemos pensar (de onde séguese, espero que se vexa isto con claridade, que necesariamente habemos de elaborar polo un guión previo do noso traballo, o que require utilizar unha folla como borrador).

Xa que se supón que coñecemos o tema sobre o que habemos de disertar é de esperar que teñamos claras as ideas fundamentais que podemos utilizar. Trátase de seleccionalas axeitadamente, ordenalas, buscar outras ideas adicionais que poidan mellorar a comprensión do que queremos dicir e elaborar con todo iso un discurso coherente no que se supón que defendemos determinado punto de vista. Nisto consistirá a parte central do exercicio, o desenvolvemento propiamente devandito, sobre o que espero poder ofrecervos, máis adiante, algunhas observacións significativas. A conclusión ten que presentarse como unha consecuencia directa do desenvolvemento que expuxemos, polo que convén, antes de ordenar os contidos do desenvolvemento, ter moi claro a que conclusión queremos chegar. Por paradoxal que pareza, pois, a conclusión, que é o último que lerá o corrector, é o primeiro que temos que ter claro ao iniciar o exercicio. A orde da reflexión sería, pois, o seguinte (sobre o tema da disertación):

A orde da reflexión

• 1) Que posición defenderei sobre ese tema. (Conclusión).
• 2) Que contidos, argumentos, podo utilizar para defender devandita opinión, e en que orde. (Desenvolvemento).
• 3) Como situar ao lector para unha mellor comprensión do asunto que trato. (Introdución).

A orde da exposición sería, por suposto, a inversa, á igual que no comentario: