G. E. Moore

O pensamento de Moore

George Edward Moore (1873-1958) é un dos fundadores da filosofía analítica, xunto con Bertrand Russell, que foi o seu compañeiro no Trinity College de Cambridge, e xunto con Ludwig Wittgenstein, quen entrou como estudante na mesma universidade, pero que co tempo ocuparía a cátedra de Moore. Durante a Segunda Guerra Mundial ensinou en América. Foi editor da revista Mind desde 1921 ata 1947 e recibiu a Orde do Mérito en 1951.

Moore iniciouse no idealismo da man do seu profesor Ellis McTaggart pero posteriormente aceptou a postura realista (e conduciu así mesmo a Russell para ela). A primeira ruptura co idealismo reflíctese nun artigo temperán, "A natureza do xuízo", no que criticaba os erros que se producían na postura idealista debido á confusión entre dous sentidos distintos da palabra "idea", que pode significar, por unha beira, o acto psíquico de coñecemento, e por outro aquilo que se coñece. É sobre este último sentido sobre o que debe xirar a nosa reflexión para evitar caer nun psicologismo segundo o cal non poderiamos coñecer nada exterior aos nosos estados de conciencia. A este sentido de "idea" que fai fincapé no significado Moore denomínao "concepto", tomando o que Francis Herbert Bradley, o profesor a partir do cal Moore se replanteó o idealismo, denominaba "significado universal". Un precedente da concepción de Moore pode verse na filosofía de Frege, quen tamén fala de "conceptos" aos que atribúe unha natureza obxectiva. Un desenvolvemento posterior, salvando as distancias, pode verse na teoría do "mundo 3" de Karl Popper.

Posteriormente Moore leva a cabo unha crítica máis elaborada do idealismo na súa obra "A refutación do idealismo". Nela vólvese a analizar certos conceptos, como é o caso de "sensacións", para mostrar que unha vez máis prodúcense un erro análogo ao que se daba co termo "idea". Moore quere criticar a consideración que afirma que "ser é ser percibido". Non é certo que só sexamos conscientes dos nosos propios estados de conciencia. O mesmo "ser consciente" significa selo de algo, implica a existencia dun exterior. Se o único do que tuviesemos conciencia fose da propia conciencia, como explicariamos o troco de percepcións? O que dá lugar a eses cambios é o feito de que fóra de nós existen distintos obxectos para os cales diríxese a nosa conciencia. O que si pode resultar problemático é ata que punto a nosa conciencia correspóndese co exterior e, polo tanto, en que medida o noso coñecemento é adecuado, pero agora vemos que a afirmación que Moore criticaba, "ser é ser percibido" (devandito doutra forma "o que existe só existe na medida que hai alguén que percíbeo"), non pode ser certa porque o percibir, o ter sensacións, implica a existencia de quen percibe e do percibido.

Posteriormente a "A refutación do idealismo", continúa coa crítica aos "abusos da linguaxe" que, afirma Moore, levaron a moitos filósofos ao longo da historia a ideas sumamente extravagantes acerca do mundo e a realidade (ideas, que, devandito sexa de paso, foron afirmadas sen o menor reparo, como son a negación do movemento e do troco por parte de Parménides e os seus discípulos, a afirmación de que a realidade pode non ser máis que un soño ou a dúbida acerca da existencia doutras persoas ademais da dun mesmo). Esta crítica está expresada no seguinte parágrafo:

Paréceme que en ética, á igual que en todas as demais ramas filosóficas, as dificultades e desacordos, dos que a súa historia está chea, débense principalmente a unha causa moi simple, a saber: ao intento de responder a preguntas sen descubrir primeiro cal é a pregunta que se quere responder.

Finalmente Moore, nas súas obras "Defensa do sentido común", de 1929, e "Proba dun mundo exterior", fai explícita a argumentación a favor da concepción cotiá da realidade, o que habitualmente se denomina sentido común, isto é, que no mundo hai cousas tales como cadeiras e mesas, que non hai motivo para pensar que o sol non vaia saír mañá., etc. É importante destacar que Moore non é ningún inxenuo e que a súa intención non é eliminar dun plumazo toda a filosofía simplemente para afirmar que son certas as afirmacións ordinarias que o ser humano leva facendo a partir do comezo da historia. O que Moore afirma é que as afirmacións de sentido común son certas, pero non que o propio sentido común sexa algo que se xustifique a si mesmo e que non necesite de argumentación. O sentido común, polo tanto, proporciona un criterio para aceptar unha afirmación, e isto lévase a cabo de dous xeitos: por unha beira Moore dá a entender que o feito de que sexa o sentido común quen afirme algo xa é unha razón para a aceptación desa afirmación; doutra banda, podemos aplicar a reducción ao absurdo e comprobar se da negación da afirmación que o sentido común nos dita séguese unha contradición.

Posto que os erros se produciron, como xa vimos, debido a confusións no significado dos conceptos (confusións que os propios filósofos introduciron) o que hai que facer é analizar coidadosamente o significado que cada filósofo atribuíu aos conceptos que usaba e cal é o que verdadeiramente se corresponde coa realidade. Na súa obra Principia Ethica, de 1903, realiza a análise do termo "bo". Trátase dun concepto que non pode explicarse a alguén a menos que previamente coñézao, como acontece, por poñer un exemplo, co concepto "amarelo". A estremeira "bo" é, ao contrario que os conceptos que se refiren a obxectos da natureza, un concepto sen partes, inanalizábel, indefiníbel (posto que definir, segundo Moore, é descompoñer un obxecto nas distintas partes que contén). Como consecuencia, Moore expoñerá a famosa falacia naturalista que afirma que non é posíbel identificar o bo coas cousas ou coas propiedades das cousas. Por exemplo, afirmar "o pracer é bo", como fan os hedonistas ou os epicureos, é un erro porque o predicado "bo" non é algo natural e existente. Tales asociacións do bo co pracenteiro, ou co útil, non son senón o reflexo dunha actividade psicolóxica (se pretendemos analizar, por outra parte, o concepto de "deber", en último termo atopámonos co concepto de "bo" e enfrontámonos ao mesmo problema). Estas consideracións por parte de Moore son unha reformulación dun problema do que Fume xa decatárase, que non se pode lexitimamente pasar do "ser" ao "deber ser", que nunca un conxunto de premisas descritivas pode implicar unha conclusión normativa.

Para non basar a ética na metafísica, contra a cal sempre se sitúa (como pode verse, por exemplo, no feito de que sempre fala de "good", o adxectivo "bo", en lugar de "goodness", o substantivo "ben") Moore defende, como alternativa, o denominado intuicionismo ético: a afirmación de que hai verdades morais que coñecemos por intuición, considerando a bondade ou a rectitude como unha propiedade que pertence a determinados estados de cousas. O problema que se expón aquí é que tipo de coñecemento é esa "intuición" e a cuestión non resólvese apelando a un coñecemento alternativo. Devandito doutra maneira, o que considera que determinada acción é mala e afirma que sábeo por intuición non está afirmando que sabe algo que, de ter máis información ou de facer un mellor análises da cuestión, mostraríase efectivamente certo, senón que se trata dun modo alternativo de coñecer, aínda que as súas peculiaridades quedan sen definir dunha forma clara.

G. E. Moore, en conclusión, é o precedente máis próximo do pensamento analítico aplicado á ética, aínda que non hai que esquecer que a súa intención inicial é definir o bo e non simplemente realizar unha análise da linguaxe. A súa influencia noutros pensadores foi inmensa, aínda que o recoñecemento que de súa obra se tivo flutuou enormemente.